Հարսանեկան Ծես

Հին Հայկական հարսանեկան ավանդույթները գալիս են դեռ ուրարտական ժամանակաշրջանից: Հին հարսանեկան արարողության մեջ կարևորվում էր հատկապես կնքահոր և կնքամոր ներկայությունը, որոնք, որպես կանոն, լինում էին ընտանիքին շատ մոտ կանգնած և հարազատ մարդիկ. Քավորությունը միշտ առաջնային է եղել հայերի համար ոչ միայն հարսանիքի, այլև մկրտության և այլ ծեսերի ժամանակ: Հայկական ավանդական ընտանիքում ծնողները փորձում էին որքան հնարավոր է շուտ ամուսնացնել իրենց զավակներին: Քիչ չէին նաև դեպքերը, երբ աղջիկներն իրենք էին իրենց ընտրությունն անում: Ավանդույթի համաձայն, ընտանիքի կրտսեր զավակը չէր կարող ավագ եղբորից կամ քրոջից շուտ ամուսնանալ: Հայկական իրականության մեջ կային մի շարք արգելքներ՝ սահմանված եկեղեցու կողմից և արմատավորված հենց ընտանիք-ներում. արգելվում էր արյունակից հարազատների ամուսնությունը: Նաև չէր կարելի ամուսնանալ յոթը սերունդը չլրացած անձի հետ, որովհետև վերջինս համարվում էր արյունակից: Այս բոլոր ավանդույթները այսօր էլ մեծամասամբ գործում են, տարածված են և չեն մոռացվում հայերի կողմից: Հայաստանի տարբեր մարզերում «մտերիմ բարեկամ» հասկացությունը գործում է չորսից յոթ սերունդ: Արգելվում էր նաև երկու հարազատ եղբայրների ամուսնությունը երկու հարազատ քույրերի հետ: Հնում ամուսնության համար խիստ արգելք էր համարվում արհեստական, շինծու խնամիությունը: Քավորն ընտանիքին հաճախ շատ ավելի հարազատ էր դիտվում, քան արյունակից բարեկամը: Այդ իսկ պատճառով արգելվում էր ամուսնությունը ոչ միայ քավորի ընտանիքի, այլև նրա ժառանգորդների հետ:Հատկապես բացասական վերաբերմունքի էր արժանանում հայերի ամուսնությունը օտարազգիների, մասնավորապես այլ կրոն դավանող անձանց հետ: Դա իհարկե պայմանավորված էր քրիստոնեական ավանդապաշտությամբ և ազգայնականությամբ, պատվով և զուտ սկզբունքնեով:

Մկրտության ծես

Ի՞ՆՉ Է ԿԱՏԱՐՎՈՒՄ ՄԿՐՏՈՒԹՅԱՆ ՊԱՀԻՆ

Մկրտությամբ մարդը դառնում է Աստծու որդեգիր և անդամ Քրիստոսի Եկեղեցու: Մաքրվելով սկզբնական մեղքից և ծնվելով հոգևոր ծննդյամբ՝ նա դառնում է Երկնքի Արքայության ժառանգորդ՝ վերստին ստանալով աստվածային այն պատկերը, որ ուներ Դրախտում մինչ մեղսագործությունը: Մկրտությամբ մեռնում է հին մարդը, և ծնվում նորը: Այդ պատճառով էլ մկրտված մարդը պետք է հեռանա իր կյանքի նախկին անհավատ ընթացքից և քայլի աստվածային արդարության ու ճշմարտության ճանապարհով:

Ցեղասպանությունը հայ ժողովրդի հոգեկերտվածքի վրա իր ազդեցությունը տարիներ շարունակ թողել է։ Այսօր այն կամաց-կամաց զիջում է իր դիրքերը, քանի որ մարդկանց ինքնագիտակցության մեջ արդեն իսկ փոփոխություն է տեղի ունեցել։

Այսօր մենք ունենք պետականություն և մեր տագնապները թուլացել են: Մենք շատ ենք զբաղվում ցեղասպանության խնդիրներով, այսօր շրջանառվում է  այսպիսի դրույթ. Թուրքիան պետք է ընդունի ցեղասպանությունը, որպեսզի այն նորից չկրկնի: Իսկ այդ կերպ մենք նորից  ներշնչում են մեր ժողովրդին, որ Թուրքիան այն կարող է նորից կրկնել:

Ցեղասպանության մասին նկարահանվող ֆիլմերում հարկավոր չէ մանրակրկիտ նկարագրել ողբերգության երևույթները, քանի որ այն զարթնեցնում է տագնապները: Իսկ ինչո՞ւ չի ներկայացվում այդ ժամանակների հերոսների անվախ ու հաղթական կեցվածքը:

Հեռուստատեսությունը տարածության վրա պատկերներ հաղորդելու եղանակ է: Այն հնարավորություն է տալիս հետևել ողջ աշխարհում կատարվող կարևորագույն իրադարձություններին՝ մշակութային միջոցառումների, մարզական մրցումների, ռազմական գործողությունների, բնական աղետների և այլն:

Իսկ ինչպես են մեզ հասնում հեռուստատեսային պատկերները: Հեռուստատեսային խցիկը շարժվող պատկերը վերածում է էլեկտրական ազդանշանների: Ռադիոալիքների օգնությամբ այդ ազդանշանները, հաղորդվելով արբանյակներով կամ անցնելով ստորգետնյա մալուխներով, հասնում են մեր հեռուստացույցին: Վերջինս եկած ալիքային ազդանշանները կրկին վերածում է էկրանի վրա ցուցադրվող պատկերների և բարձրախոսից հնչող ձայների: 

Հեռուստատեսության գյուտը

Հեռուստատեսությունը գիտության և տեխնիկայի համեմատաբար երիտասարդ բնագավառներից է: Երկգույն՝ սև-սպիտակ, հեռուստատեսության առաջին համակարգը 1907 թ-ին առաջարկել է հայ ճարտարագետ, գյուտարար Հովհաննես Ադամյանը: 1925 թ-ին նա պատրաստել է և ցուցադրել նաև «Հեռատես» կոչվող առաջին եռագույն հեռուստացույցը, որը ժամանակակից գունավոր հեռուստացույցների նախահայրն է:

1923 թ-ին ռուս գյուտարար և ճարտարագետ Վլադիմիր Զվորիկինը հայտնագործել է էլեկտրոնային խողովակը: 1930-ական թվականներին ի հայտ եկավ կաթոդային ճառագայթային խողովակը, որը ցայսօր մնում է յուրաքանչյուր ժամանակակից հեռուստացույցի «սիրտը»: 

1929 թ-ին կայացավ աշխարհում առաջին հեռուստահաղորդումը (առանց ձայնի), որտեղ կիրառված էր անգլիացի գյուտարար Ջոն Լոջի Բեյրդի համակարգը: Նա դարձավ նաև առաջին արտաստուդիական հաղորդման կազմակերպիչը, որը եթեր տրվեց Դերբիի ձիարշավարանից (1931 թ-ին):

Մինչև 1953 թ. բոլոր հեռուստահաղորդումները սև-սպիտակ էին: 1953 թ-ին ԱՄՆ-ում կայացավ առաջին գունավոր հեռուստահաղորդումը: 

Հայաստանում առաջին հեռուստահաղորդումը եթեր է արձակվել 1956 թ-ին, իսկ առաջին գունավոր հաղորդումը՝ 1971 թ-ին:

Ալեքսանդր Մակեդոնացի-Ֆլեգմատիկ (Ալեքսանդրը եղել է խելացի, աչքի է ընկել համառ կամքով)

Արտաշես Ա-Սանգվինիկ (Արտաշես Ա-ն ըստ իր վարած քաղաքականության, ըստ իր գործերի եղել է քաջ և խորամանկ)

Արշակ Բ-Ֆլեգմատիկ (Արշակ Բ-ի թագավորության ընթացքում Հայաստանն ապրել է խաղաղությամբ, բարգավաճել և հզորացել է)

Կառլոս Մեծ-Ֆլեգմատիկ (Կառլոս Մեծը նվաճել է տարբեր երկրներ, շատերը ենթարկվել են նրան, տիրապետել է նաև շատ լեզուների)

Լևոն Բ թագավոր-Մելանխոլիկ (Եղել է ուժեղ, քանի որ իրեն է ենթարկել որոշ պետություններ)

Ժաննա Դ՛Արկ-Մելանխոլիկ (Նա ապրել է ընդամենը 19 տարի, նրան սպանել են՝ մեղադրելում հերետիկոսության և հմայության մեջ)

Դավիթ Բեկ-Սանգվինիկ (Եղել է քաջ, մտածող, սառը դատող, աշխատասեր, վստահ, ունեցել է տարբեր հաղթանակներ)

Ադոլֆ Հիտլեր-Ֆլեգմատիկ (ըստ իր կենսագրության նա եղել է դաժան, նրան բնորոշ չէ ուրախությունը, չնայած բնորոշ է տրամադրության հաճախակի փոփոխությունը)

Իոսիֆ Ստալին-Խոլերիկ (Եղել է դաժան բռնապետ, նրան բնորոշ չէ ուրախությունը, սակայն ունեցել է տրամադրության հաճախակի փոփոխություն, ինչը անդրադարձել է իր գործերի վրա)

Լեոնարդո դա Վինչի-Մելանխոլիկ (Լեոնարդո դա Վինչիյի կենսագրությունում չի խոսվում նրա մարդ տեսակի մասին, ուշադրությունը կենտրոնացված է նրա ստեղծագործությունների վրա:)

Ալեքսանդր Դյումա ավագ-Մելանխոլիկ (Կարծում եմ գրողների մեծ մասը չեն սիրում հասարակությունում երևալ, ինչը բնորոշ է մելանխոլիկ խառնվածքին)

Ռիխարդ Վագներ-Սանգվինիկ, խոլերիկ (Երաժշտության մեջ կարևոր է տրամադրության փոփոխությունը, ինչը մեծ չափով անդրադառնում է նաև դիրիժորի տրամադրության փոփոխության վրա, սակայն, դիրիժորները բռնկուն են)

Իմ կարծիքով մարդու հեռանալուց հետո պետք է նրա մասին ճիշտը խոսեն, բայց շատ ցանկալի է, որ այդ ճիշտը լավը լինի: Բայց ինձ թվում է ավելի լավ կլնի, որ դու քո ամբողջ կյանքը լավ ապրես, որպեսզի քո ետևից լավը խոսեն բոլորը: Իմ հեռանալուց հետո ամենա շատը իմ հարազատները ինձ կհիշեն և լավ բաներ կխոսեն ինձանից հետո, մոտ ընկերները նույպես: Շատ կցանկանաի, որ ինչ որ ժամանակով հեռանաի, որ տեսնեի, թե ինչ կխոսեն իմ մասին ուրիշները և եթե իմանաի, որ վատը կխոսեն ես կվերադառնաի և կապրեի այնպես, որ նրանք էլ իմ մասին լավը խոսեն: Պետք է ապրես լիարժեք, և այնպես որ բոլորը քո մասին լավը մտածեն:

Ազատությունը՝ նշանակում է որ մարդ պետք է լինի ազատ: Մարդ չպետք է բոլորի կողմից դատապարտված լինել, այսինքն մարդ չպետք է իր ամեն մի քայլի մասին բոլորին տեղեկացնի, կամ էլ փակվի մի սենյակում և դուրս չգա: Ես կարծում եմ, որ մարդ միշտ իրեն պետք է ազատ զգա, թեկուզ ուրիշի օջախում, կամ ուրիշի տարածքում: Դու պետք է միշտ անես այն ինչ դու ես ցանկանում, ինչը քեզ հաճույք է պատճառում, բայց դու երբեք չպետք է քո ազատությամբ անցնես սահմանները, ամեն ինչ չափի մեջ պետք է անել: Դու նաև պետք է խոսակցականի մեջ ազատ լինես և արտահայտվես նրա մասին, ինչի մասին դու մտածում ես և ուզում ես բարձրաձայնել: Մարդ իր ազատությամբ համ իրեն է օգնում, համ էլ մյուսներին, քանի որ երբ ինչ որ լուրջ հարցում ազատ կարծիք չես արտահայտում մտքումտ ես պահում դա կարող է քեզ համար վնաս լինել կամ նաև ընկերներիտ համար: